28-ամյա Արմինեն չի մոռանում մանկապարտեզի օրերը, բայց հիշելիս ոչ թե ժպտում, այլ խոժոռվում է. անցել է 22 տարի, ինչ նա թողել է մանկապարտեզը, բայց հիշողությունից չի ջնջվում ընկեր Գրետայի «ահասարսուռ կերպարը»:

«Հիշում եմ` ոնց էր գոռում երեխաների վրա, ստիպելով քնեցնում` վախեցնելով, թե կծեծի: Երբ լաց էիր լինում, ավելի էր բորբոքվում»,-պատմում է Արմինեն, ով արդեն որպես մայր երեխային պիտի մանկապարտեզ ճանապարհի:

Արմինեն ասում է, որ «կոմպլեքսի պես մի բան հանգիստ չի տալիս», դրա համար դեռ չի համարձակվում իր փոքրիկին մանկապարտեզ տանելու մասին մտածել:

Երբեմն պատահում է, որ երեխան շարունակ մեծահասակներին հաղորդում է իր ընկերների ամեն մի արարքի, անգամ փոքր սխալների մասին:

Եթե երեխայի հաղորդած ինֆորմացիան թե մեծահասակները, թե ընկերները լուրջ չընդունեն և ոչինչ չձեռնարկեն, երեխան աստիճանաբար կհրաժարվի իր այդ սովորությունից: Սակայն, եթե նրան հաջողվի «խաբարբզիկության» միջոցով նեղություն պատճառել այլ երեխաներին, անվանարկել նրանց, ապա բամբասանքը երեխայի  համար կդառնա հզոր զենք, որի միջոցով նա կարող է հաստատել իր իշխանությսունը, հաշիվներ մաքրել այլոց հետ կամ պարզապես ուշադրություն գրավել:

Այս բացասական սովորությունից ձերբազատվելու համար ծնողները մի շարք քայլեր պետք է ձեռնարկեն.

• Երեխային բացատրեք, որ կան բաներ, որոնք պետք է անտեսել և դրանց մասին հարկ չկա իրազեկել ուրիշներին: Սակայն կան այնպիսի բաներ/ օրինակ, կռիվներ, վնասվածքներ, ուրիշի ունեցվածքին վնաս պատճառելը և այլն/, որոնց մասին անպայման պետք է տեղեկացնել մեծերին:
• Երբ ձեր երեխան բամբասում է, մի արձագանքեք նրա հաղորդած տեղեկություններին: Գործեք միայն այն դեպքում, երբ հաղորդածը տեսել եք Ձեր աչքերով:
• Մի խրախուսեք երեխայի բացբերանությունը և ամեն անգամ մի վազեք ստուգելու նրա խոսքերը:

Հեռուստացույցը երեխայի կյանքում, ինչպես նշում են մասնագետները, չի կարող դերակատարում չունենալ: Բայց պետք է հաշվի առնել մի շարք կանոններ, առանց որոնց պահպանման, երեխայի ժամանցը կարող է վտանգավոր դառնալ: Հոգեբան Զառա Նոնինյանը նշում է, որ երեխային թույլատրվում է հեռուստացույց դիտել առավելագույնը 3 ժամ և նկատելի հեռավորությունից: Եվ որպեսզի հեռուստացույցը գոնե որոշ չափով օգուտ բերի, անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ կանոնները.

1. ցանկացած ծնող իր երեխայի համար պետք է առանձնացնի հաղորդումների և մուլտֆիլմերի ցանկ, որոնք կարելի է դիտել: Այդ ցանկը կարելի է քննարկել երեխայի հետ և միասին ընտրություն կատարել: Պետք է հաշվի առնել երեխայի տարիքային առանձնահատկությունները: Ծնողը պետք է խուսափի այնպիսի ֆիլմերի ու մուլտֆիլմերի

Երեխան անվստահ է զգում, եթե անհանգիստ է, եթե նրան տանջում է  անպաշտպան լինելու զգացումը: Շատ երեխաներ ինչ-որ  պահի ունենում են այդպիսի ապրումներ. նրանցից մեկն ինքնավստահ է, մյուսը` պակաս ինքնավստահ:

Բնական է, որ հոգնածության կամ անհագստության պահերին երեխան կառչում է մեծերին, հատկապես` մայրիկին: Երբ մայրիկը  մենակ է թողնում երեխային անծանոթ վայրում` մանկապարտեզում կամ դայակի հետ, երեխան, իհարկե, սկսում է անհագստանալ:

Փոքրիկները կարող են վախենալ  մթությունից, միջատներից, շներից, ամպրոպից, ջրից, մեքենայի աղմուկից, ուրվականներից և այդպես շարունակ: Երեխաները վախենում են նաև կորչելուց, վախենում են, որ իրենց լքել:

Եթե ցանկանում եք, որ Ձեր փոքրիկը արդեն հասուն տարիքում սիրի գիրքը և խելացի երեխա  դառնա, պետք է նրա հետ սկսեք աշխատել դեռ փոքր տարիքից: Երեխային սովորեցրեք  գրքի հետ խնամքով վարվել, արգելեք էջերը պատռել կամ էջերին խզմզել:

Երկու տարեկան փոքրիկին, որպես կանոն, հետաքրքրում են մանկական գրքերի երկու տեսակ: Դա առաջին հերթին ստվարաթղթե  էջերով ու վառ  նկարազարդումներով «ամուր» գրքերն են` «ինքնուրույն» ընթերցանության համար:

Այդ գրքերը նույնիսկ ամենահետաքրքրասեր  «ընթերցողի» ձեռքերում ավելի երկար են ապրում: Առանձնահատուկ հետաքրքրություն են առաջացնում նկար-գրքույկներն ու խաղալիք-գրքույկները` կտրված ուրվանկարներով գրքերը:

Մինչև 3-4 տարեկան երեխան հստակ չի տարանջատում իրականությունը երևակայությունից, ուստի նաև չի ըմբռնում  թե ինչ է նշանակում սուտ կամ ճիշտ խոսել:

Եթե մինչև 3-4 տարեկան երեխան ստում է, դրա պատճառը կարող է լինել

• Վառ երևակայությունը- այս տարիքում երեխաները կարծում են, որ ճիշտ է այն ամենը, ինչին իրենք հավատում են: Հաճախ երեխաներն իրենց կատարածի մեղքը բարդում են իրենց երևակայական ընկերների վրա: Երևակայական ընկերները վկայում են երեխայի վառ երևակայության մասին: Նման պարագայում ծնողը պարզապես պետք է երեխային բացաըրի, որ փոքրիկի երևակայական ընկերները իրավասու չեն կատարել այն, ինչ արել են:
• Մոռացկոտությունը-երբ երեխան ասում է, որ, օրինակ, պատի վրա գրիչով ինքը չի գրել, նա կարող է և չստել: Պարզապես երեխան մոռացել է իր այդ արարքի մասին, կամ էլ զղջում է իր արածի համար ու ուզում է իրեն հավատացնել, որ նման բան չի արել:
• «Անմեղ հրեշտակ» ձևանալը- Ծնողները սովորաբար հավատացած են, որ իրենց երեխան վատ բան անել չի կարող:  Դրան հավատում է նաև երեխան: Ու երբ նա վատ բան է անում, նա նախընտրում է իր այդ արարքը չնկատել:

Արդեն դպրոցական հասակում երեխան կարող է ստել` վախենալով պատժվելու հեռանկարից: Որքան խիստ է սպասվող պատիժը, այնքան ավելի