Ներկայացնում է հոգեբան Ելենա Սարդարյանը:
Նոր ծնված փոքրիկի հետ ընտանիքի անդամների մոտ ծնվում են նոր հույսեր։ Նրանք նորովի են նայում ամենօրյա խնդիրներին, նույնիսկ անելանելի իրավիճակի համար նշմարում են լուծումներ: «Այժմ ես գիտեմ՝ հանուն ում եմ ապրում»՝ այս խոսքերը յուրաքանչյուր ծնողի դրդում են անել թվացյալ անհնարինը՝ «քայլել» ավելի արագ:
Երեխայի դաստիարակությունը երկար ճանապարհ է, որը պահանջում է համբերություն, երեխայի հանդեպ հարգանք, կենսուրախություն, լավատեսություն և խելամիտ ակնկալիքներ ինքներս մեզնից և երեխայից: Սակայն այն կարող է դառնալ իսկական գլուխկոտրուկ, եթե ծնողը` հայր թե մայր, դժվարանում է հասկանալ երեխային կամ նրա հետ երկխոսության մեջ մտնել: Եվ երբ երեխայի պահանջմունքի կամ ցանկության բավարարումը ծնողից պահանջում է ավելին, բախբում ենք հերթական գլուխկոտրուկին և դիմում մեծահասակի համար ամենակարճ ճանապարին`զայրույթին, որը կարող է ավարտվել ծեծով: Եվ ահա մի նոր իրականություն երեխայի համար՝ ցավեցնում է նաև նա, ով պիտի որ սիրեր: Ահա և մեծ գլուխկոտրուկ երեխայի համար…
Հասուն մարդու համար բավականին բարդ է հասկանալ, թե սիրող մարդը ինչպե՞ս կարող է ցավ պատճառել, եթե նույնիսկ դա ստացվում է ակամա: Երևի ավելորդ է նույնիսկ փորձել հասկանալ, թե երեխան իր այդքան քիչ բառապաշարով ինչպե՞ս կբացատրի ծնողի կողմից ֆիզիկական ուժի` ծեծի կիրառումը իր իսկ հանդեպ:
Ծեծը առկա է ոչ միայն մեր ընտանիքներում, այլ նաև մեր հարևանների, բարեկամների և ծանոթների: Եկեք մի պահ հրաժարվենք քննադատելու կամ արդարացնելու մտքից: Եկեք պատկերացնենք երեխային՝ անկախ նրանից՝ նա 3, թե՞ 15 տարեկան է, ում համար ծեծին դիմանալը և դրա հետևանքների հետ ապրելը ավելի մեծ փորձություն է, քան ևս մի նոր բան սովորելը: Հարկավոր է հիշատակել, որ գիտությանը արդեն իսկ հայտնի փաստ է, որ բռնության ենթարկված երեխաները առավել շատ դժվարությունների են առնչվում ողջ կյանքի ընթացքում, քան առավել հանգիստ և հարմոնիկ ընտանիքներում մեծացած հասակակիցները:
Այսքանը հասկանալով հանդերձ` ժամանակն է փոխել մեր վերաբերմունքը ծեծի հանդեպ: Ի՞նչ է ծեծը՝ մի ապտա՞կ, թե՞ մի լավ դաս մարմնի վրա: Կարծում եմ` երկու դեպքում էլ գործ ենք ունենալու արժանապատվությունը ոտնահարված երեխայի` մարդու հետ: Եվ անկախ նրանից՝ այդ ապտակը արդարացված է, թե ոչ, դրա վնասը ավելի խորքային և երկարատև է, քան կարմրած այտը:
Ինչպե՞ս կարող է մեծահասակը ստիպել երեխային լռել գոռալով, երբ իր լռելու ջանքերը ապարդյուն են, ինչպե՞ս սովորեցնել երեխային համբերել, երբ մեծահասակին չի հաջողվում զսպել ձեռքը բարձրացնելու իր ցանկությունը: Նույնիսկ զավեշտալի է, երբ մարդիկ ապշահար հայացքով հարցնում են, թե ինչպե՞ս կարելի է կարգի հրավիրել երեխային, ով բացարձակ ենթակա չէ վերահսկման, ով չունի հարգանք մեծահասակի հանդեպ: Կարծես արդեն բոլոր տարբերակները փորձվել են: Բայց անելիքներ դեռ ունենք.
- Սկսենք լսել և հասկանալ երեխային, այլ ոչ թե խոսելով նրա հետ՝ ինքներս մեզ ապացուցենք մեր իսկ ճշմարտացիությունը:
- Ջանք գործադրենք հարցնել նրան, թե ինչու է տխուր, լսենք նրան ուշադրությամբ՝ կիսելով նրա անհանգստությունը:
- Եկեք մի փոքր քաջալերվենք և պատմենք երեխաներին մեր մանկական դժվարությունների և չարաճճիությունների մասին՝ լինելով անկեղծ նրանց հետ: Անկեղծ մեծահասակի օրինակ լինելով՝ սովորեցնենք իրենց, թե ինչպես ճանապարհ գտնեն կյանքի ոլորաններում:
- Փորձենք լինել կարեկցող, չէ՞ որ ինչ-որ ժամանակ մենք ենք եղել նույնքան ցածրահասակ և նույնքան սարսափած զայրացած մեծահասակներից:
- Օգնենք նրան հասկանալ, որ ինքը կարևոր է մեր համար այնպիսին, ինչպիսին կա:
- Ամեն մի դժվար իրավիճակից հետո խոսենք նրա հետ և ոչ քննադատաբար քննարկենք միջադեպի մեջ թաքնված դասը:
- Եվ իհարկե, եթե ուզում ենք հարգված լինել երեխայի կողմից, պետք է նախևառաջ մենք հարգենք նրան իր առանձնահատկություններով և յուրահատկություններով:
- Երեխայից ներողություն խնդրենք նրա հանդեպ մեր սխալների համար՝ լինի չնչին, թե ոչ: Այս ճանապարհով մենք կխոսենք երեխայի հետ հենց իր մասին և նա կզգա իր կարևորությունը, կունենա սեփական «Ես»-ի հստակ գիտակցում և կգնահատի այն շրջապատը, որում ապրում է:
