Երեխայի կյանքում զարգացումը երբեք ուղիղ գիծ չէ․ այն հաճախ ուղեկցվում է ճգնաժամերով, որոնք մեծ դեր են խաղում նրա անձնականության, հմտությունների և ինքնության ձևավորման գործընթացում։
Ծնունդից մինչև դպրոցական տարիքը կարելի է առանձնացնել զարգացման չորս հիմնական ճգնաժամեր, որոնց պետք է պատրաստ լինեն ծնողները։
1. Նորածնության ճգնաժամ (0-6 ամսական)
Ծննդյան պահից երեխան հայտնվում է միանգամայն նոր միջավայրում՝ հեռու մոր արգանդի հարմարավետությունից։ Նորածինը պետք է հարմարվի այս աշխարհին՝ շնչելու, սնվելու և շրջապատի հետ հաղորդակցվելու համար։ Այս շրջանում երեխային անհրաժեշտ է մոր ու հոր սերտ ուշադրությունը, սերը և անվտանգության զգացումը։
Հիմնական առանձնահատկությունները՝
-
Կենսաբանական կարիքների բավարարում (կերակրում, քուն, հիգիենա)։
-
Անվտանգության և կապի ապահովում։
-
Մաշկային շփում՝ ծնողի հետ սերտ ֆիզիկական կապի միջոցով։
2. Մեկ տարեկանի ճգնաժամ (1-2 տարեկան)
Երեխան սկսում է քայլել, խոսքի առաջին փորձերը կատարում և զարգացնում իր ինքնուրույնությունը։ Սա նաև առաջին անգամն է, երբ երեխան հակասում է ծնողի ցանկություններին՝ «ես ինքս» արտահայտությամբ։
Հիմնական առանձնահատկությունները՝
-
Ինքնուրույն քայլելու և շրջապատը բացահայտելու ձգտում։
-
Սահմաններ սահմանելու և դրանք հասկանալու կարիք։
-
«Ոչ»-ի հաճախակի օգտագործումը։
Ծնողներին խորհուրդ՝
Թույլ տվեք երեխային փորձարկել, բայց մի մոռացեք սահմանել անվտանգ սահմաններ։
3. Երեք տարեկանի ճգնաժամ (3-4 տարեկան)
Այս փուլը հայտնի է որպես «Ես»-ի ձևավորման ճգնաժամ։ Երեխան սկսում է գիտակցել իր ինքնուրույնությունը և փորձել վերահսկել իր գործողությունները։ Ծնողների համար սա կարող է լինել բարդ շրջան, քանի որ երեխան սկսում է ինքն իրեն պնդել։
Հիմնական առանձնահատկությունները՝
-
Արտահայտման ազատության ձգտում։
-
Բնավորության ձևավորում և սեփական կարծիքների դրսևորում։
-
Հնարավոր հակամարտություններ ծնողների հետ։
Ծնողներին խորհուրդ՝
Խրախուսեք երեխայի ինքնուրույնությունը և օգտագործեք դրական մոտեցում՝ սահմանները բացատրելու համար։
4. Դպրոցական ճգնաժամ (6-7 տարեկան)
Երբ երեխայի կյանքը մոտենում է դպրոցական տարիքի, սկսվում է նոր միջավայրի հետ հարմարվելու գործընթաց։ Այս փուլում երեխան պետք է հաղթահարի բազմաթիվ փոփոխություններ՝ պատասխանատվության զգացումի ձևավորումից մինչև սոցիալական հմտությունների զարգացում։
Հիմնական առանձնահատկությունները՝
-
Արտաքին աշխարհի հետ ինտեգրում (դպրոց, ընկերներ)։
-
Սովորելու և կենտրոնանալու նոր պահանջներ։
-
Վախեր և ինքնավստահության պակաս։
Ծնողներին խորհուրդ՝
Սատարեք երեխային, խրախուսեք նրա ինքնավստահությունը և օգնեք հաղթահարել նոր միջավայրի հետ կապված անհանգստությունները։
Այսպիսով՝ երեխայի զարգացման ճգնաժամերը կարևոր փուլեր են, որոնք բնորոշ են նրա աճին և ձևավորմանը։ Ծնողները պետք է պատրաստ լինեն այս շրջաններին և ճիշտ մոտեցմամբ աջակցեն իրենց փոքրիկին։ Ճգնաժամերը հաղթահարելու գործընթացը երեխայի համար կարևոր է ապագա կյանքի մարտահրավերներին դիմակայելու հմտություններ ձևավորելու համար։