Շաքարային դիաբետի զարգացման պատճառները երեխաների մոտ

Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) և Միացյալ Նահանգների Հիվանդությունների վերահսկման կենտրոնի (CDC) տվյալների՝ մանկական դիաբետի տարածվածությունը տարեկան աճում է՝ ազդելով ինչպես երեխաների առողջության, այնպես էլ կյանքի որակի վրա։ Այս հոդվածում կանդրադառնանք, թե ինչ գիտականորեն հաստատված գործոններ կարող են դառնալ շաքարային դիաբետի զարգացման պատճառ երեխաների մոտ։

1. Ժառանգականություն

Շաքարային դիաբետը հաճախ ունի գենետիկ հիմք։ Եթե ընտանիքում որևէ ծնող կամ քույր/եղբայր ունի դիաբետ (հատկապես 1-ին տիպի), ապա երեխայի մոտ հիվանդության զարգացման հավանականությունը զգալիորեն բարձրանում է։

• 1-ին տիպի դիաբետ. Ավտոիմուն բնույթ ունի և առաջանում է, երբ իմունային համակարգը ոչնչացնում է ինսուլին արտադրող բջիջները։

• Գեները, որոնք կապված են HLA համակարգի հետ, կապված են 1-ին տիպի դիաբետի զարգացման ռիսկի հետ։

2. Վարակներ և իմունային խանգարումներ

Որոշ վիրուսներ կարող են խթանել դիաբետի զարգացումը՝ հատկապես 1-ին տիպի դեպքում։ Դրանք կարող են «սխալմամբ» ակտիվացնել իմունային համակարգը՝ նպաստելով ենթաստամոքսային գեղձի բջիջների վնասմանը։

• Վիրուսներ, որոնք կապվում են դիաբետի զարգացման հետ՝ cocksackie B, rubella, enteroviruses։

• Օրինակ՝ գերմանական կարմրուկի վիրուսով հղիության ընթացքում վարակված լինելու դեպքում երեխայի մոտ դիաբետի ռիսկը կարող է մեծանալ։

3. Ճարպակալում և ավել քաշ

2-րդ տիպի դիաբետի հիմնական ռիսկային գործոններից մեկն է ավել քաշն ու ճարպակալումը։ Երեխաների մոտ ճարպային հյուսվածքի ավելացումը հանգեցնում է ինսուլինային դիմադրողականության զարգացման։

• Ըստ CDC-ի՝ ճարպակալմամբ երեխաների շրջանում 2-րդ տիպի դիաբետի տարածվածությունը աճել է ավելի քան 30% վերջին 20 տարում։

• Նստակյաց ապրելակերպը, սխալ սնունդը (աղանդեր, քաղցրավենիքներ, գազավորված ըմպելիքներ) նպաստում են այս խնդրի խորացմանը։

4. Անառողջ սննդակարգ

Արագ սնունդը, շաքարով հարուստ կերակուրները, գազավորված ըմպելիքները և աղանդերը՝ առանց սննդարար արժեքի, բերում են գերծանրաբեռնվածության ենթաստամոքսային գեղձի վրա։ Դրա հետևանքով ինսուլինի արտադրությունը խախտվում է, և առաջանում է ինսուլինային դիմադրողականություն։

Մասնագետի խորհուրդը. Երեխաների սննդակարգը պետք է պարունակի միս, բանջարեղեն, մրգեր, և պետք է խուսափել շաքարավազի և արագ սննդի չարաշահումից։

    5. Ֆիզիկական ակտիվության պակաս

Երեխաների մոտ ֆիզիկական ակտիվության պակասը կապված է ոչ միայն ավել քաշի, այլև ինսուլինային ակտիվության նվազման հետ։

• Օրվա ընթացքում 1 ժամից պակաս ֆիզիկական ակտիվություն ունեցող երեխաները 2-3 անգամ ավելի հավանական է, որ ունենան ինսուլինային դիմադրողականություն։

   6. Մայրական առողջությունը հղիության ընթացքում

Մոր առողջական վիճակը հղիության ընթացքում նույնպես ազդում է երեխայի ռիսկերին։ Գեստացիոն դիաբետով մայրերից ծնված երեխաները մեծ ռիսկ ունեն հետագայում զարգացնելու 2-րդ տիպի դիաբետ։

• Հղիության ընթացքում գերակշիռ քաշ կամ բարձր շաքարի մակարդակ՝ առանց վերահսկման, կարող են ազդել պտղի նյութափոխանակության վրա։

    Ախտանշանները, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել

Հետևյալ ախտանշանները կարող են վկայել երեխաների մոտ դիաբետի առկայության մասին․

• Ակնհայտ և շարունակվող ծարավի զգացում

• Թուլություն, էներգիայի պակաս

• Սրտխառնոց և փսխում

• Հաճախամիզություն

Այս ախտանշանները պետք է հստակ պատճառ լինեն դիմելու բժշկի՝ քանի որ ուշացած բուժումը կարող է երեխային հասցնել կոմայի։

    Ինչպես կանխարգելել

•  Հետևել երեխայի սննդակարգին՝ շաքարի և խորը վերամշակված սննդի նվազեցմամբ

• Ապահովել օրական գոնե 60 րոպե ֆիզիկական ակտիվություն

• Ուշադրություն դարձնել հարազատների բժշկական պատմությանը

• Հնարավորության դեպքում կանխել վարակները՝ ժամանակին պատվաստումներով և հիգիենայով

• Եթե առկա են վերոնշյալ ախտանշանները՝ կատարել արյան շաքարի անալիզ

Շաքարային դիաբետի զարգացումը երեխաների մոտ պայմանավորված է բազմաթիվ փոխկապակցված գործոններով՝ ժառանգականությունից մինչև ապրելակերպ։ Այս հիվանդության կանխարգելման ամենաարդյունավետ միջոցը առողջ ապրելակերպի խթանումն է՝ առողջ սննդակարգ, ակտիվություն, երեխայի քաշի և զարգացման մշտադիտարկում։ Բժիշկների, ծնողների և մանկավարժների համագործակցությունը կարող է էական դեր ունենալ մանկական դիաբետի կանխարգելման գործում։